Leczenie fibromialgii

Ponieważ nie jest znana etiologia fibromialgii (FMS) skuteczne leczenie przyczynowe tego przewlekłego zespołu bólowego nie jest możliwie. Pomimo bardzo wielu prób różnych metod terapii podejmowanych na świecie ich wyniki są mało satysfakcjonujące, a liczne objawy zgłaszane przez pacjentów powodują ich wędrówkę po gabinetach lekarzy i terapeutów różnych specjalności. Leczenie fibromialgii wymaga wielodyscyplinarnego podejścia, które powinno m. in. obejmować:

Edukacja

W fibromialgii edukacja ma szczególne znaczenie. Chory odczuwa stały ból i zmęczenie, zniechęcające do jakiejkolwiek aktywności życiowej. Zwykle nie znajduje zrozumienia ze strony otoczenia. Często nie otrzymuje oczekiwanej pomocy ze strony lekarzy nabiera z czasem przekonania o niezwykłej ciężkości choroby i zbliżającemu się nieuchronnie kalectwu lub śmierci. Podstawą edukacji jest zrozumienie istoty choroby, a przede wszystkim braku niebezpieczeństwa zagrożenia życia czy nagłego ograniczenia sprawności. Edukacja powinna objąć również edukację i trening snu i edukację w zakresie technik radzenia sobie ze stresem. Ważne jest zwrócenie uwagi na relacje między czynnikami stresującymi i nasileniem objawów choroby. Ich uwzględnienie pomaga choremu w układaniu osobistych planów, a także programu terapii.

Zdrowie zależy aż w 50% od stylu życia, czyli naszych świadomych zachowań i decyzji. Z tego względu ogromne znaczenie ma edukacja zdrowotna i kształtowanie prozdrowotnych zachowań. Każdy winien uświadomić sobie, że zachowanie zdrowia należy do jego obowiązków, natomiast lekarz jedynie w tym pomaga. Stały kontakt z personelem medycznym w trakcie terapii stwarza doskonałą okazję do poszerzenia wiedzy o zdrowiu. Kształtowanie nowych, prozdrowotnych nawyków może być dzięki temu kontynuowane także po zakończeniu kuracji.

Psychoterapia

Wiadomość o chorobie powoduje u chorego uczucia lęku, buntu, gniewu, żalu. Z biegiem czasu jednak pacjenci uczą się akceptować chorobę i adaptują się do nowych warunków. Niezwykle ważną rolę we wsparciu chorego na tej trudnej drodze odgrywają jego bliscy, lekarz prowadzący oraz pozostały personel medyczny sprawujący opiekę.

Leczenie bowiem to nie tylko leki, ale także nastawienie chorego. Przykładowo, stres wywołuje wiele zmian w organizmie, mogących zakłócać proces leczenia. Praca z chorym powinna dodawać mu odwagi, otuchy i wiary we własne możliwości. Psychoterapia ma za zadanie spowodować, by chory wykazał się pełnym zaangażowaniem w proces leczenia.

Różne metody psychoterapii są popularnym sposobem leczenia fibromialgii zwłaszcza w USA. Spośród rozmaitych metod psychoterapeutycznych przede wszystkim należy wymienić tzw. terapię poznawczą i behawioralną (CBT). Istotą psychoterapii są następujące działania:

• Wyjaśnienie choremu psychologicznych mechanizmów bólu
• Przekonanie chorego o możliwości rozwiązania problemów związanych z bólem
• Kształtowanie aktywnego stylu życia
• Dążenie do redukcji zachowań chorobowych i zwiększenie ilości zachowań zdrowych
• Dekatastrofizacja bólu

Swoistą metodą psychoterapii jest stowarzyszanie się samych chorych na fibromialgię oraz często najbliższych członków ich rodzin, w grupy wsparcia i samopomocy. Grupy takie są bardzo aktywne w zakresie wymiany doświadczeń dotyczących postępowania oraz różnych metod leczenia. Grupa wsparcia często jest prowadzona przez jednego z chorych, który ma pewne przeszkolenie, w odróżnieniu od grup formalnej terapii, które prowadzą terapeuci. Oznaki aktywności chorych można stwierdzić w internecie, a także podczas kongresów naukowych. Największa ilość stowarzyszeń chorych notowana jest w Niemczech i krajach skandynawskich. Jedną z największych korzyści grup wsparcia jest uświadomienie choremu, że nie jest sam, że są inni ludzie, którzy maja taki sam problem. Jest to nierzadko dużym odkryciem i ulgą dla chorego. Udział w grupie wspracia może początkowo krępować chorego, ze względu na publiczne omawianie jego problemów. Wymaga to zarówno dyskrecji i taktu pozostałych uczestników grupy.

Fizjoterapia

Fizjoterapia to dział współczesnej medycyny klinicznej wykorzystujący do leczenia, rehabilitacji i profilaktyki różne formy energii. Wywodzi się z uprawianego od najdawniejszych czasów przyrodolecznictwa i określa te metody, które zostały dowiedzione naukowo i na tej podstawie znacznie rozwinięte. Fizjoterapia może być samodzielną metodą leczenia lub stanowić uzupełnienie farmakoterapii i leczenia operacyjnego oraz podstawę rehabilitacji i profilaktyki. Innymi słowy fizjoterapia oznacza nieswoiste leczenie przy pomocy bodźców, mające na celu przywrócenie stanu równowagi.

Metody stosowane w fizjoterapii zaliczane są do tzw. naturalnych metod leczniczych z dwóch powodów: działają na naturalne, czyli fizjologiczne mechanizmy homeostazy oraz stanowią naturalny składnik środowiska zewnętrznego. W piśmiennictwie spotykane są różne synonimy fizjoterapii, takie jak fizjatria, fizykoterapia, medycyna fizykalna lub terapia fizykalna. Wszystkie te pojęcia wywodzą się z tego samego słowa physis oznaczającego w języku greckim naturę, przyrodę, natomiast therapeia oznacza leczenie.

Fizjoterapia musi być stałym elementem planu leczenia chorych na fibromialgię. Stosując liczne rodzaje leczenia fizykalnego, należy za wszelką cenę zapobiegać tendencji do osłabienia mięśni i ich zaników wskutek typowej dla tej choroby ograniczonej aktywności i niechęci do podejmowania ćwiczeń usprawniających wynikającej ze stałego odczuwania bólu. Jest rzeczą niezwykle istotną, w przypadku osób chorych na fibromialgię, indywidualny dobór zarówno metody jak i programu leczenia. Niektóre metody/rodzaje fizjoterapii przynoszące ulgę jednym chorym u innych mogą nawet nasilać dolegliwości.

Wśród licznych metod fizjoterapii należy przede wszystkim wyróżnić:

• KINEZYTERAPIA (podstawą tej dziedziny fizjoterapii są ćwiczenia ruchowe. Ruch ma wpływ na cały organizm. Zadaniem kinezyterapii jest maksymalne usunięcie niesprawności fizycznej i przygotowanie do dalszej rehabilitacji.)
• FIZYKOTERAPIA (elektroterapia, magnetoterapia, światłolecznictwo, ultradźwięki)
• KRIOTERAPIA lub CIEPŁOLECZNICTWO (należy dopasować indywidualnie)
• LECZENIE UZDROWISKOWE m. in. z zastosowaniem borowiny i naturalnych wód leczniczych (tzw. peloidoterapia) oraz klimatoterapia, która opiera się na leczeniu przy wykorzystaniu właściwości naturalnego środowiska przyrodniczego. Należą tutaj takie zabiegi, jak m. in. kąpiele powietrzne, kąpiele morskie, kąpiele słoneczne, inhalacje aerozolu morskiego.

Optymalnym modelem w leczeniu fibromialgii wydaje się być skojarzenie łagodnych ćwiczeń usprawniających z krioterapią ogólnoustrojową wykazującą wyraźny efekt zmniejszający nasilenie bólu. W ustaleniu tego optymalnego modelu chory musi brać aktywny udział.

Kinezyterapia

Kinezyterapia (kinesis – ruch, therapeia – leczenie) jest podstawą rehabilitacji medycznej i obejmuje całość zagadnień związanych z wykorzystaniem ruchu jako środka leczniczego. Ruch, jako środek leczniczy, działa na wszystkie narządy ludzkiego organizmu jako naturalny bodziec leczniczy.

Kinezyterapia (leczenie ruchem) w wielu podręcznikach określana jest również jako rehabilitacja ruchowa, ćwiczenia lecznicze, trening leczniczy, gimnastyka lecznicza, usprawnienie, a w ostatnich latach – fizjoterapia.

Techniki w kinezyterapii obejmują bierne formy ruchu – kinezyterapia bierna oraz aktywne formy ruchu – kinezyterapia czynna. Wybór technik kinezyterapeutycznych powinien wynikać z oceny stanu funkcjonalnego pacjenta, w zależności od umiejscowienia procesu patologicznego, choroby lub urazu. Ćwiczenia lecznicze, ze względu na zakres ich oddziaływania, dzieli się na kinezyterapię miejscową – wysiłki lokalne, np. zwiększenie ruchów w stawie kolanowym, i kinezyterapię ogólną – wysiłki ogólne wpływające na ogólną wydolność chorego, zwiększoną czynność układu krążenia, układu oddechowego, wysiłki fizyczne angażujące większą masę mięśni.

Fizykoterapia

Wśród metod fizykoterapeutycznnych można między innymi wyróżnić następujące:

• Hydroterapia definiowana jest jako leczenie przy wykorzystaniu wody pod różnymi postaciami, różnym ciśnieniem oraz temperaturą.
• Termoterapia to terapia, w której wykorzystuje się do leczenia energię cieplną. Energia ta może być zarówno dostarczana do organizmu (ciepłolecznictwo), jak również odbierana (zimnolecznictwo).
• Ultrasonoterapia oznacza leczenie przy pomocy ultradźwięków.
• Elektroterapia lub elektrolecznictwo oznacza leczenie przy pomocy prądu stałego oraz prądów impulsowych o małej i średniej częstotliwości.

Przezskórna Elektryczna Stymulacja Nerwów

Z szerokiego spektrum elektroterapii warto wymienić przede wszystkim TENS (ang. Transcutaneous Electrical Nervous Stimulation), czyli Przezskórną Elektryczną Stymulację Nerwów za pomocą prądu o niskim napięciu. Sposób działanie tej terapii opiera się na teorii bramki (ang. Gate Control Theory). Do terapii może być stosowane małe urządzenie wielkości kieszonkowego radia, zasilane bateriami połączonego z dwoma elektrodami. Terapię tę prowadzi się, przyklejając dwie elektrody miejscach najsilniejszego bólu lub punktach tkliwości (tedner points) i wysyłając przez nie prąd. Dzięki silnej stymulacji receptorów „bólu w organizmie zmniejsza się przewodzenie bólu. Oznacza to, że ból zwalczany innym bólem jest słabiej odczuwalny.

• Magnetoterapia oznacza terapię, w której wykorzystuje się leczniczy wpływ pola magnetycznego
• Masaż leczniczy stanowi uzupełnienie bądź przygotowanie do pozostałych zabiegów. Stosowane są różne rodzaje masażu, np. klasyczny, wibracyjny, segmentarny, podwodny.

Ważnym przy wyborze metody fizykoterapeutycznej jest kierowanie się indywidualną oceną chorego. Ta sama metoda u jednego chorego będzie przynosić korzystny rezultat terapeutyczny, zaś u drugiego wręcz odwrotnie - może nasilać dolegliwości.

Dieta

Wielu lekarzy i terapeutów zaleca stosowanie diety zawierającej pokarmy bogate w tryptofan - aminokwas będący prekursorem serotoniny. Wyniki, oceniające efekty takiej diety, są rozbieżne i powinny być potwierdzone wiarygodnymi badaniami klinicznymi. Na temat diety proszę zapoznać się z zakładką ⇒ dieta i fibromialgia.

Również nadzieje budzi stosowanie niektórych suplementów diety np. Myalgan i proMyalgan. Badania pilotażowe w Polsce oraz badanie kliniczne w Norwegii i Szwecji wykazały skuteczność i pełne bezpieczeństwo ich stosowania. Czytaj więcej w zakładce ⇒ dieta i fibromialgia

Inne metody leczenia

Wzmacnianie odporności

U podłoża przeważającej liczby przypadków fibromialgii leży również upośledzenie mechanizmów odpornościowych. Dwa auto-przeciwciała, anty-68/48 kD oraz anty-45 kD, są brane pod uwagę jako markery dla pierwotnej fibromialgii i zespołu przewlekłego zmęczenia. U chorych na fibromialgie stwierdza się podwyższenie poziomu przeciwciał antypolimerowych. U 30 procent chorych na fibromialgię stwierdza się przeciwciała przeciwjądrowe, z czego ponad 75 % wykazuje cechy nakrapiania. Badania wykazały podwyższone poziomy IL-10, IL-8 i IL-6 oraz TNF-alfa w porównaniu z osobami zdrowymi. IL-8 promuje tzw. bóle sympatyczne^† zaś Il-6 indukuje zmęczenie, depresję, przeczulicę, percepcje bólu.

Opublikowane ostatnio przełomowe badania przeprowadzone na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Illinois w Chicago powinny rzucić nowe światło na istotę fibromialgii. Badania te porównały chorych na fibromialgię z osobami zdrowymi potwierdziły, że u podłoża fibromialgii mogą leżeć zaburzenia w układzie odporności. Identyfikacja ścieżki immunologicznej fibromialgii zostało nie tylko uhonorowane nagrodą za "Wyjątkowe Osiągnięcia w Immunologii" przez American Association for Clinical Chemistry's w 2012 roku, ale również stwarza nadzieję na opracowanie pierwszego obiektywnego testu diagnostycznego na fibromialgię*.

W leczeniu fibromialgii warto więc uwzględnić preparaty immuno-modulujące. Można też sięgnąć po Immulinę Plus – nowoczesny immuno-suplement diety, którego spożycie korzystnie wpływa na zdrowy układ odporności.

Medycyna alternatywna/niekonwencjonalna

W literaturze są liczne publikacje o stosowaniu z powodzeniem, różnych metod medycyny alternatywnej. Przede wszystkim stosowane były akupunktura i akupresura, aromaterapia. Wśród innych metod należy wymienić homeopatię, bioenergoterapię, hipnozę, irydologię, tradycyjną medycynę chińską, medycynę hinduską ayur-veda, medycynę tybetańską, japońską chiropraktykę yumeiho i wiele innych.

Chociaż wyniki oceniające efekty stosowania medycyny alternatywnej są rozbieżne i często niepotwierdzone badaniami klinicznymi, to nie powinno się jej z góry przekreślać, ale pozostawić jej stosowanie do oceny i decyzji samego chorego. Należy podkreślić, że stosowanie medycyny alternatywnej nie powinno zastąpić innych, wcześniej przestawionych elementów kompleksowego leczenia fibromialgii.

Farmakoterapia

W ostatnich latach amerykańska FDA (Food and Drug Administration) zaakceptowała trzy leki w terapii fibromialgii. Są to pregabalina - analog kwasu γ-amino-masłowego (GABA) stosowany w leczeniu padaczki oraz duloksetyna i milnacipran oba leki są blokerami wychwytu zwrotnego serotoniny i norepinefryny (SNRIs) stosowane w leczeniu depresji.

Leki przeciwpadaczkowe

Niektóre leki przeciwpadaczkowe, które są również stosowane w leczeniu bólów neuropatycznych^* mogą być pomocne. Najczęściej stosowane były karbamazepina i oksykarbazepina, jednak ich skuteczność, w stosunku do ilości objawów ubocznych, była niewielka. Pewne nadzieje budzi pregabalina - lek stosowany w leczeniu bólu neuropatycznego pochodzenia obwodowego dorosłych oraz we wspomagającym leczeniu padaczki. Mechanizm działanie tych leków nie został do końca poznany. Wydaje się jednak, że mają wpływ na hamowanie hyperreaktywnych neuronów i mogą wpływać na uwalnianie neuroprzekaźników w mózgu przekazujących sygnał z neuronu na neuron.

Pregabalina

W kilku badaniach klinicznych wykazano przydatność stosowania pregabaliny w łagodzeniu objawów fibromialgii. Przeprowadzono wieloośrodkowe badanie pregabaliny na zasadach podwójnej ślepej próby RCT*. W badaniu chorych podzielono losowo część otrzymała placebo, a część pregabalinę w dawce 200, 450, 600 mg/dobę przez 14 tygodni. Stwierdzono znamienną poprawę w zmniejszeniu bólu i innych objawów fibromialgii w grupie która otrzymywała pregabaIinę w grupie która otrzymywała pregabaIinę w porównaniu z grupą placebo. Meta analiza wyników 4 badań klinicznych (łącznie ok. 3000 badanych) wykazała 30% zmniejszenie bólu u 40% chorych otrzymujących pregabalinę wobec 28% u chorych otrzymujących placebo.

Leki działające na układ serotoninoergiczny

Najbardziej efektywne wydają się być preparaty ingerujące w układ serotoninowy. W próbach klinicznych z lekami blokującymi receptory 5-HT2 i 5-HT3 odgrywającymi najistotniejszą rolę w procesach związanych z odczuwaniem bólu i jakością snu obserwowano zmniejszenie dolegliwości u około 50 % chorych. Ze względu na obserwowane w przebiegu fibromialgii objawy zespołu depresyjnego dość powszechne jest zastosowanie leków psychotropowych. Początkowo za lek z wyboru uważano amitryptylinę, jednak kontrolowane próby kliniczne wykazały jej skuteczność tylko u około 30% chorych. Towarzyszące pobieraniu amitryptyliny, a także innych trójpierścieniowych leków antydepresyjnych objawy niepożądane spowodowały ich zarzucenie i podjęcie prób z lekami drugiej generacji o działaniu głównie receptorowym. Należą do nich selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) takie, jak fluoksetyna, paroksetyna czy citalopram. Efektywność terapii tymi preparatami nie jest jednoznaczna, stąd nie znalazły one powszechnego zastosowania.

Większe nadzieje wiąże się z zastosowaniem leków antydepresyjnych trzeciej generacji charakteryzujących się zahamowaniem wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny. Bardzo obiecujące są wyniki próby klinicznej* z mirtazapiną, lekiem o działaniu noradrenergicznym i specyficznie serotoninergicznym (NaSSA).

Duloksetyna

Duloksetyna jest inhibitorem zwrotnego wychwytu serotoniny (5-HT) i noradrenaliny. Słabo hamuje zwrotny wychwyt dopaminy, nie wykazuje istotnego powinowactwa do receptorów histaminowych, dopaminowych, cholinergicznych i adrenergicznych. Duloksetyna jest stosowana w leczeniu dużych zaburzeń depresyjnych oraz zaburzeń lękowych uogólnionych. Poza tym w leczeniu bólu w obwodowej neuropatii cukrzycowej u dorosłych. Lek jest również stosowany u kobiet z umiarkowanym lub ciężkim wysiłkowym nietrzymaniem moczu; preparat przeznaczony do zastosowania w tym wskazaniu nie jest dostępny w Polsce.

U osób odczuwających ból zaburzeniu ulega sen, występuje poczucie zmęczenia, zaburzenia koncentracji uwagi, utrata łaknienia. Objawy te są także elementem obrazu klinicznego depresji. Badania kliniczne potwierdzają, że depresja jest częstą konsekwencją chorób przebiegających z bólem. Ryzyko wystąpienia depresji jest tym większe, im większe (długotrwałe) jest nasilenie bólu

Charakterystyczne dla obrazu klinicznego fibromialgii, schorzenia reumatologicznego o niejasnej etiologii, są liczne objawy bólowe ze strony mięśni oraz układu kostnego. Fibromialgia uważana jest za jedną z częstszych przyczyn przewlekłego bólu. U 68% chorych na fibromialgię w jakimś okresie życia występowały zaburzenia depresyjne, a 22% spełniało kryteria epizodu depresji w czasie badania. W rodzinach osób chorych stwierdzono częstsze występowanie tak fibromialgii, jak i zaburzeń depresyjnych, co wskazywać może na dziedziczenie wspólnych dla obu chorób czynników. Depresja występuje również znacznie częściej u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów niż wśród osób zdrowych somatycznie. Najistotniejszą rolę w patogenezie depresji w tej grupie chorych wydaje się pełnić ból.

Milnacipran i wenlafaksyna

Milnacipran to nowy lek, należący również do grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny. Lek nie jest dopuszczony do obrotu w Polsce i w wielu krajach Unii Europejskiej ani w USA. Głównym wskazaniem do stosowania milnacipranu są zaburzenia depresyjne. W literaturze są dane o korzystnym działaniu w fibromialgii.

Do obrotu w Polsce jest dopuszczona wenlafaksyna – silny inhibitor zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny oraz słaby inhibitor wychwytu zwrotnego dopaminy. Głównym wskazaniem dla tego leku są wszystkie typy depresji, w tym zaburzenia depresyjne z lękiem, zaburzenia lękowe, fobia społeczna, lęk napadowy oraz zapobieganie nawrotom depresji lub wystąpieniu nowych epizodów. Wenfalexyna budzi również pewne nadzieje u części chorych na fibromialgię.

Zobacz również → Management of Fibromyalgia Syndrome: Review of Evidence

Leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przciwzapalne (nlpz)

Farmakoterapia w fibromialgii polega na próbach przewlekłych dolegliwości bólowych. Lekami najczęściej stosowanymi w tym celu są analgetyki, leki zmniejszające napięcie mięśniowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne (nlpz) oraz leki psychotropowe, głównie o działaniu przeciwdepresyjnym. Spośród leków przeciwbólowych największą skuteczność wykazały pochodne tramadolu ze względu na ich wpływ na niektóre receptory serotoninowe (5-HT).

Próby kliniczne z nlpz wskazały na niewielką przydatność tej grupy leków, natomiast miorelaksanty u części chorych przynoszą ulgę po ich skojarzeniu z analgetykami.

Tramadol

Tramadol należy do silnie działających leków przeciwbólowych z grupy opioidów, zwanych narkotycznymi lekami przeciwbólowymi. Wykazuje również działanie przeciwkaszlowe. Jest lekiem syntetycznym. Działa poprzez łączenie się z receptorami opioidowymi μ, d i k znajdującymi się w organizmie i pobudzanie ich. Wpływa też na przewodzenie bólu w rdzeniu kręgowym poprzez zwiększenie stężenia niektórych neuroprzekaźników (serotonina, noradrenalina) w synapsach. Działa słabiej niż morfina. O zastosowaniu tramadolu i jego dawkowaniu może zadecydować wyłącznie lekarz. Występuje ryzyko wystąpienia uzależnienia, jest ono jednak mniejsze, niż w przypadku morfiny. Tramadol może silnie upośledzać sprawność psychomotoryczną, w związku z tym nie należy podczas jego stosowania prowadzić pojazdów ani obsługiwać urządzeń mechanicznych w ruchu.

Nowe leki

Hydroksymaślan sodu

Leki zawierające hydroksymaślan sodu są dostępne wyłącznie na specjalną receptę, należą do grupy II-P w wykazie środków odurzających. Hydroksymaślan sodu jest komercyjnie produkowaną solą sodową kwasu γ-hydroksymasłowego (GHB). Preparat ten został zaakceptowany przez FDA do leczenia nadmiernej senności w ciągu dnia i napadów katapleksji w przebiegu narkolepsji*.

Są próby stosowania leków zawierających hydroksymaślan sodu do leczenia objawów fibromialgii. Wykorzystuje się zdolność GHB do przywrócenia snu wolnofalowego, który jest znacznie skrócony w przypadku fibromialgii.

Trójcykliczne leki antydepresyjne

Należą do nich m.in. amitryptylina i cyklobenzapryn – leki z grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, wykazują działanie uspokajające i przeciwlękowe. Dokładny mechanizm działania przeciwdepresyjnego trójcyklicznych leków antydepresyjnych jest nieznany, związany jest prawdopodobnie z nasileniem transmisji synaptycznej w obrębie neuronów adrenergicznych i serotoninergicznych mózgu w wyniku zahamowania wchłaniania zwrotnego oraz inaktywacji noradrenaliny i serotoniny w zakończeniach tych neuronów, co prowadzi do zwiększenia stężenia tych neuroprzekaźników w przestrzeni międzysynaptycznej. Działanie uspokajające amitryptyliny wynika prawdopodobnie z jej właściwości przeciwhistaminowych. Pełny efekt terapeutyczny obserwuje się po kilkunastu dniach stosowania. Amitryptylina wykazuje działanie silnie cholinolityczne zarówno w OUN, jak i na obwodzie.

Wskazania: leczenie objawów depresji, zwłaszcza stanów, w których chory wymaga uspokojenia. Amitryptylina jest stosowana również w leczeniu przewlekłego bólu, m.in. bólu neuropatycznego oraz napięciowego bólu głowy (wskazanie niezarejestrowane w Polsce).

Leki pobudzające receptor dopaminowy

Leki dopaminergiczne, stymulują receptory dopaminowe D2 i D3 i mózgowe drogi dopaminergiczne, wykazują dopaminergiczny rodzaj stymulacji elektrycznej czynności korowej w czasie czuwania i snu oraz wpływają na funkcje kontrolowane przez dopaminę. Leki dopaminergiczne, na przykład biperyden są stosowane leczeniu choroby parkinsona oraz choroby niespokojnych nóg (RLS).

Jest kilka niewielkich badań nad stosowaniem agonistów dopaminy w fibromialgii. Jedno badanie (double-blind RCT) testowało stosowanie pramipeksolu przez 14 tygodni wykazało znamienną poprawę w redukcji objawów fibromialgii w porównaniu z placebo. Te wstępne wyniki wymagają potwierdzenia w większych badaniach klinicznych.

Kannabinoidy

Kannabinoidy wykazują istotne działanie przeciwbólowe w różnych sytuacjach klinicznych. Zwykle stosuje się ich syntetyczne pochodne – nabilon. Jednak dane o korzystnym działaniu kannabinoidów w łagodzeniu bólów w fibromialgii są kontrowersyjne. Są badania wykazujące takie działanie i badania, które tego nie potwierdzają.

Cochrane Pain Palliattive and Supportive Care Group. Nabilon nie łagodził znacząco bardziej objawów fibromialgii (bólu,zaburzeń snu, zmęczenia) w porównaniu z placebo albo amitryptyliną (bardzo niska jakość danych). W porównaniu z placebo i amitryptyliną, więcej osób doświadczyło efektów ubocznych i wypadło z badania z powodu działań niepożądanych (bardzo niska jakość danych). Nie występowały żadne poważne działania niepożądane. Nie znaleźliśmy innych odpowiednich badań dotyczących stosowania marihuany, kannabinoidów na bazie roślin lub innych niż nabilon syntetycznych kannabinoidów w fibromialgii.

Nowa terapia?

Dr Paul St. Amand, endokrynolog, który sam cierpi na fibromialgię, tak jak szereg członków jego rodziny, bada wpływ gwajafenezyny na przebieg fibromialgii. Gwajafenezyna to eterowa pochodna gwajakolu, stosowana jako lek ułatwiający wykrztuszanie. U teoretycznego podłoża jest przypuszczenie (nie potwierdzone naukowo), że w fibromialgii szereg objawów jest związany z niskim poziomem energii komórek w wyniku niskiego poziomu ATP w tych komórkach. Niski poziom ATP spowodowany jest nagromadzeniem fosforanów w tkankach. Dr Amand wierzy gwajafenezyna wspomoże usunięcie nadmiaru fosforanów przez nerki i odróci proces, który, jak on uważa, leży u podłoża fibromialgii. Stworzył on system postępowania w fibromialgii tzw. guaifenesin protocol, gdzie poza podawaniem gwajafenezyny eliminuje się wszelkie salicylany. Informacje są w języku angielskim.