Borelioza

Borelioza, czyli choroba z Lyme* (Lyme Disease) – wieloukładowa choroba zakaźna wywoływana przez bakterie należące do krętków: Borrelia burgdorferi, Borrelia garinii, Borrelia afzelii, Borrelia japonica, przenoszona na człowieka i niektóre inne zwierzęta przez kleszcze z rodzaju Ixodes. Borelioza jest najczęstszą chorobą odkleszczową. Zakażenie człowieka następuje poprzez ślinę lub wymiociny kleszcza. Rezerwuarem krętka są liczne gatunki zwierząt, głównie gryzonie.

Wczesne objawy choroby obejmują powstanie charakterystycznego rumienia cechującego się obwodowym szerzeniem się i centralnym ustępowaniem. Rumień wędrujący jest najczęstszym objawem wczesnej postaci boreliozy. Inne wczesne zmiany to rzadko występujący naciek limfocytarny skóry oraz objawy grypopodobne obejmujące gorączkę, ból głowy, osłabienie.

Wczesne objawy ustępują w ciągu 3 miesięcy i u części chorych rozwija się postać wczesna rozsiana, która może przebiegać pod postacią zapalenia stawów lub neuroboreliozy albo (rzadziej) zapalenia mięśnia sercowego. Po wielu latach od zakażenia u części chorych dochodzi do zanikowego zapalenia skóry, przewlekłego zapalenia stawów, powikłań neurologicznych. Borelioza jest rozpoznawana na podstawie dodatnich testów serologicznych oraz występowaniem typowych objawów klinicznych. Zakażenie jest skutecznie leczone za pomocą antybiotyków z grupy penicylin, cefalosporyn oraz tetracyklin.

Rozpoznanie

Rozpoznanie boreliozy jest trudne, zaś rozpoznanie zaawansowanej boreliozy bardzo trudne i często niepewne. Diagnostyka boreliozy to szereg testów, z których każdy ma swoją określoną specyfikę. Otrzymujemy wynik z laboratorium i idziemy z tym wynikiem do lekarza, który ten wynik interpretuje. Najważniejszym parametrem, który występuje w każdym teście jest tzw. norma referencyjna. Słyszymy wtedy, że wynik jest w normie, powyżej normy lub poniżej normy. Natomiast jeśli test był wykonywany np. w kierunku określonej bakterii, grzyba lub wirusa to tzw. norma referencyjna określa czy mamy do czynienia z określoną infekcją (wynik pozytywny, negatywny). Okazało się, że borelioza hamuje układ odporności, tak że 20 - 30 % chorych ma fałszywie negatywne testy na przeciwciała.

Testy serologiczne: Test ELISA i Test Western Blot, są dodatnie tylko w okresie boreliozie seropozytywnej. Podczas interpretacji wyników testu ELISA w boreliozie należy zawsze brać pod uwagę możliwość uzyskania wyniku fałszywie ujemnego (według niektórych danych uzyskuje się ich około 50%). W praktyce więc niemal każdy (zarówno dodatni, jak i ujemny) wynik testu ELISA wymaga potwierdzenia metodą immunoblot, której czułość diagnostyczna jest znacznie wyższa (szacowana jest na 75-85%)

Spośród innych metod diagnostycznych stosowanych w diagnostyce boreliozy w praktyce klinicznej znalazły zastosowanie:

• Test LTT (test transformacji blastycznej limfocytów) – test opierający się na badaniu odpowiedzi limfocytów na antygeny krętkowe in vitro (w warunkach hodowli). Jeśli limfocyt pobrany od pacjenta miał wcześniej kontakt z krętkiem lub jego antygenami, w trakcie badania wbudowuje w swoje struktury znacznik izotopowy, co prowadzi do uzyskania pozytywnego wyniku badania. Badanie LTT uważane jest za bardzo swoiste dla boreliozy i często sprawdza się u chorych seronegatywnych (u których nie udaje się wykryć przeciwciał przeciwkrętkowych w surowicy).
• Metody biologii molekularnej (PCR i rtPCR) – metody pozwalające na wykrycie DNA (materiału genetycznego) krętków obecnego w materiale pobranym od pacjenta (krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn stawowy, bioptaty skóry, mocz). Za najczulszy uważany jest test wykonywany techniką rtPCR (pozwala również na ilościową ocenę kopii DNA krętków). Niestety wadą tych metod jest to, że wykrywają materiał genetyczny w próbce pobranej do badania (np. w próbce krwi żylnej), a nie w całym organizmie. Może się więc zdarzyć tak, że pacjent w późnym okresie zakażenia (gdy krętki osiedliły się już w narządach lub tkance łącznej) uzyskuje ujemny wynik badania technikami biologii molekularnej. Czułość badania techniką PCR może zwiększyć wcześniejsze podawanie antybiotyków lub naturalnych środków działających bakteriobójczo w stosunku do krętków (powoduje to uwolnienie z tkanek do krwi materiału genetycznego krętków).
• Test LUAT (antygeny krętkowe w moczu) – badanie pozwala na wykrycie antygenów białkowych krętków boreliozy wydalanych z moczem. Może być przeprowadzone podczas próbnej antybiotykoterapii (tzw. prowokacji antybiotykowej) lub w trakcie planowego leczenia boreliozy (jako kontrola jego skuteczności).

W różnicowaniu pomiędzy fibromialgią a boreliozą należy przede wszystkim brać pod uwagę boreliozę w fazie (postaci) przewlekłej, gdy nie rozpoznano lub nie zauważono jej postaci wczesnej.

Objawy boreliozy

Objawy boreliozy zależą od stopnia jej zaawansowania. Generalnie borelioza atakuje tkankę łączną, mięśniową i nerwową. Choroba rozwija się w ciągu 1–3 tygodni od ukąszenia. Może pojawić się tzw. rumień wędrujący – zaczerwienienie o średnicy od kilku do kilkunastu centymetrów, może być lekko wypukłe, ciepłe, bolesne przy dotyku. Typowy rumień po ukąszeniu kleszcza jest jaśniejszy od środka.

Rumień wędrujący, typowy dla zakażenia krętkiem Borrelia burgdorferi, ma wygląd obrączkowaty i jest zwany też "rumieniem bawolego oka" w znacznym odsetku przypadków boreliozy nie występuje. Rumień ten pojawia się 7 – 14 dniach od zakażenia i najczęściej sam znika po upływie miesiąca. Jeśli utrzymuje się dłużej, wówczas może świadczyć o przejściu boreliozy skórnej do postaci wczesnej – rozsianej.

Uwaga: rumień wędrujący występuje w ok. 30 proc. przypadków boreliozy (u dzieci tylko w 10 proc.). W tej fazie mogą pojawić się objawy grypopodobne. Jeśli nie zostaną podane antybiotyki, borelioza przechodzi w fazę rozsianą. W ciągu 2 tygodni do kilku miesięcy pojawiają się objawy wtórne. Może to być zapalenie stawów, zaburzenia neurologiczne i kardiologiczne.

Borelioza przewlekła i zespół poboreliozowy

Po roku od zakażenia borelioza przechodzi w postać przewlekłą. Lista objawów tej fazy jest długa. Pojawia się gorączka, dreszcze, bóle głowy, gardła, stawów, tiki mięśni, sztywność stawów. Chory może potrójnie widzieć, mieć paraliż mięśni twarzy, zawroty głowy, problemy z mówieniem, orientacją przestrzenną.

Przewlekła borelioza objawia się ogólnym osłabieniem, zmęczeniem, zmniejszeniem masy ciała, gorączką oraz dreszczami. Do powikłań stawowo-mięśniowych należą przede wszystkim bóle i obrzęki ścięgien i mięśni, a także sztywność stawów oraz karku.

Do objawów neurologicznych zaliczyć można drżenie i niedowłady kończyn, zaburzenia czucia, mniejsza zdolność do koncentracji i zapamiętywania, zmiany osobowościowe, drażliwość, wahania nastrojów, utrudnione wysławianie się, a także problemy z pisownią. Uszkodzeniu ulega również narząd wzroku, co objawia się podwójnym, rozmytym widzeniem, nadwrażliwością na światło, plamami i mroczkami przed oczami.

Mogą się również pojawić zmiany zanikowe skóry, które polegają na tym, że warstwa naskórka robi się coraz cieńsza, w taki sposób, że naczynia krwionośne stają się widoczne. Chroniczna borelioza może doprowadzić również do wypadania włosów, a także dzwonienia, bólu w uszach czy też zawrotów głowy oraz utraty równowagi.

Istotnym problemem często bywa nie sama borelioza, lecz zespół poboreliozowy. Czym jest zespół poboreliozowy? To przede wszystkim objawy charakterystyczne dla boreliozy, które utrzymują się po ustaniu leczenia antybiotykami.

Przyczyn zespołu poboreliozowego może być wiele. Zaliczymy do nich przede wszystkim specyfikację autoimmunologiczną. Niektórzy naukowcy stoją w opozycji to takiej interpretacji. Twierdzą, że jest to dalej borelioza. Omawiane schorzenie objawia się przede wszystkim zespołem przewlekłego zmęczenia. Chory skarży się na zaburzenia snu, bóle głowy i mięśniowo-stawowe, zaburzenia poznawcze (zwłaszcza kłopoty z pamięcią, koncentracją). Może pojawić się rumień wędrujący.