Objawy kliniczne fibromialgii są różnorodne, a ich nasilenie bardzo zmienne uzależnione od rozmaitych egzogennych i endogennych czynników stresujących (urazy, zimno, wilgoć, infekcje, czynniki psychosocjalne). Trzeba podkreślić, że fibromialgia jest chorobą niezapalną i w związku z tym nie ma wszystkich klinicznych objawów objawów zapalenia* ani laboratoryjnych zmian charakterystycznych dla zapalenia.
Objawy bólowe
Przewlekłe rozsiane bóle
Głównym i dominującym objawem fibromialgii jest przewlekły i rozsiany ból (ang. widespread). Ból ma przewlekły charakter, z okresami zaostrzeń opisywanych przez chorych w sposób często bardzo dramatyczny i sugestywny ("przypalanie skóry, wyszarpywanie ciała, wbijanie ostrych przedmiotów"). Dotyczy on przede wszystkim kręgosłupa i okolic dużych stawów choć ma raczej charakter uogólniony ("boli mnie każdy fragment ciała"). Intensywność odczuwanego bólu może zmieniać się w ciągu dnia, co stwarza niekiedy problemy z ustaleniem diagnozy. Cechą charakterystyczną jest wzrost jego nasilenia pod wpływem wysiłku fizycznego określany w literaturze anglosaskiej terminem exercise intolerance. Zjawisko to wynikające po części z uczucia stałego zmęczenia zniechęca do wykonywania jakiejkolwiek pracy, czy przejawiania aktywności życiowej.
Charakterystyczna lokalizacja bólu
Ból w fibromialgii najczęściej dotyczy tkanek okołostawowych: mięśni, przyczepów mięśni, aparatu więzadłowego, powięzi i innych położonych blisko stawu struktur (kaletki maziowe, pochewki ścięgniste) . Ze względu na taką właśnie lokalizację jest czasami błędnie traktowany jako ból stawowy, ale nim nie jest. W fibromialgii stawy z reguły nie są zajęte. Jeśli sztywność mięśniowo-stawowa występuje bardzo długo, to w jej następstwie po latach może dojść do zmian stawowych.
Wyjątkowa wrażliwość na bodźce bólowe
Chorzy w fibromialgii przejawiają niezwykłą wrażliwość na bodźce (nadwrażliwość) całego ciała, tak że nawet najsłabszy dotyk może sprawiać ból. Jeśli się zranisz - na przykład złamiesz paznokieć - ból będzie silniejszy i będzie trwał znacznie dłużej niż normalnie.
To zjawisko jest określane jako:
- hiperalgezja – czyli przeczulica, to nasilone odczuwanie bólu, nieproporcjonalne do bodźca.
- allodynia – to skrajna przeczulica, gdy chory ma uczucie bólu, pieczenia, parzenia, na skutek oddziaływania bodźca, który u zdrowych ludzi nie wywołuje bólu. Może być wynikiem uszkodzenia układu nerwowego.
Poza tym chory może by nadwrażliwy na różne bodźce i sytuacje na przykład na dym, pewne pokarmy, jasne światło, niektóre dźwięki. Ekspozycja na te właśnie czynniki może wyzwalać lub nasilać inne objawy fibromialgii.
Sztywność mięśni
Bardzo charakterystyczne dla fibromialgii są obserwowane u chorych liczne objawy towarzyszące. Należą do nich: osłabienie siły mięśniowej, sztywność, uczucie stałego zmęczenia oraz szereg dolegliwości sugerujących nieprawidłową funkcję różnych narządów wewnętrznych zwanych objawami wegetatywnymi i funkcjonalnymi, i wymienionymi już w pierwszej części obecnego opracowania. Według licznych autorów występują one w 20 do 100% przypadków i choć według analiz statystycznych wykazują małą specyficzność, ich znajomość bardzo ułatwia ustalenie rozpoznania.
Uczucie sztywności zgłasza przeważająca większość chorych ma fibromialgię. Sztywność jest tym większa im dłużej nie zmienia się pozycji i pozostaje się w bezruchu, na przykład wcześnie rano po obudzeniu. Niektórzy chorzy mają nawet silne, bolesne kurcze mięśni, wyzwalane przez pewne ruchy.
Objawy mentalne i poznawcze
Należy tu szereg często występujących w fibromialgii objawów obejmujących:
- Zaburzenia snu - występują u ok. 70 %
- Zaburzenia poznawcze, pamięci, koncentracji i koordynacji u ok. 50 - 70 %
- Obniżenie nastroju, depresja - występuje u ok. 62 %
- Lęk i niepokój - występuje u ok. 56 %
Według różnych źródeł 20-70% chorych na fibromialgię reprezentuje objawy psychopatologiczne takie, jak stany lękowe, stany napięcia nerwowego, zaburzenia osobowości, objawy psychastenii, schizofrenii czy skłonność do depresji. Uważa się, że są one nieodłącznym elementem spektrum symptomów tej choroby obok zaburzeń wegetatywnych i funkcjonalnych, a ich występowanie jest wynikiem predyspozycji genetycznych. Fibromialgia postrzegana jest często niesłusznie jako rodzaj „bólowej maski depresji”. Elementem różnicującym te dwie jednostki chorobowe jest nieobecność tender points u chorych z depresją.
______________________
